کاهش آسیب پذیری ناشی از زمین لرزه با توجه به ساختار شهری
قرارگیری مناطق مختلف ایران بر روی نوار زلزله خیز، آسیب پذیری بالای بناهای احداثی و کمبود زیرساخت های لازم برای عملیاتی کردن صحیح مدیریت بحران سبب شده که خطرپذیری لرزه ای در مناطق شهری و روستایی بسیار بالا ارزیابی شود. آنچه از زلزله یک فاجعه می سازد عدم آمادگی به منظور مقابله با آن و پیشگیری از عواقب زیان باری است که به بار می آورد. کاهش زیان های ناشی از زلزله، عمدتا بر حول روش های ساخت و ساز ساختمان ها جهت افزایش مقاومت در برابر زلزله بوده است، اما مقابله با زلزله فراتر از رعایت اصولی فنی برای مقاوم سازی ساختمان ها می باشد و در حقیقت می بایست کل شهر را به هدف کاهش آسیب پذیری در برابر زلزله برنامه ریزی و طراحی کرد.
روند رو به رشد و فزآینده شهرنشینی و جمعیت شهری به عنوان پتانسیلی برای خسارتهای زیاد به هنگام بروز بالیای طبیعی است. گسترش شبکه های ارتباطی و زیرساختهای شهری از یک طرف و عدم رعایت ابتدایی ترین نکات ایمنی در ساخت و سازهای شهری و بدون برنامه بودن رشد و توسعه شهر از طرف دیگر، زمینه ایجاد خسارتهای زیاد در زمان وقوع زلزله را فراهم ساخته است.
در میان سطوح گوناگون برنامه ریزی کالبدی ، کارآمدترین سطح برای کاستن از میزان آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله، سطح میانی یا همان شهرسازی است. شهرسازی نقش مهمی در کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله دارد. مفاهیم موجود در شهرسازی مانند ساختار شهر، فرم شهر، کاربری اراضی شهری، مکان یابی شهر و ... نقش مهمی در میزان آسیب پذیری شهر در برابر زلزله دارند.
بنابراین یک شهرساز به هنگام برنامه ریزی و طراحی باید تمامی شرایط را برای مکان گزینی و یا تهیه طرح پیشنهادی در نظر گیرد و با توجه به قرارگیری بخش عظیمی از کشورمان بر روی کمربند زلزله خیز این وظیفه برای شهرسازان نقش پررنگتری به خود می گیرد. عواملی که می توانند نقش موثری در کاهش خطر زلزله در شهر داشته باشند ذکر می شود:
1 .هدایت و توسعه های جدید در مناطق امن تر
2 .تدوین شکل و اندازه مناسب شهر
3 .اصالح ساختار شهر (اصل خودکفایی و وابستگی کمتر به مرکز شهر)
4 .رعایت شرایط کاربری های خاص
7 .پیش رو گرفتن سیاست تراکم کمتر در شهرها
0 .توجه به تاسیسات و شریان های حیاتی شهر
0 .تهیه طرح ها و اصول مناسب شهرسازی
8 .عدم صدور مجوز، جهت احداث ابنیه جدید در مناطق پر خطر
بنابراین می توان با بکار بستن فنون و روش های خاص در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری تاحدودی از خسارات زلزله در شهر کاست و البته باید توجه داشت که این روش ها هرگز قادر نخواهند بود میزان آسیب ها را به صفر برسانند ، به همین دلیل است که مباحثی در مورد مدیریت بحران در شهرها مطرح می شود که بخشی از آن در حیطه عمل برنامه ریزی کاربری اراضی شهری قرار گرفته است.امید است نقش شهرسازی در شکل گیری شهرهایی پایدار و مقاوم در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی در ایران اهمیتی دوچندان پیدا کند تا در هنگام رخدادهای ناگوار مانند زلزله کمتری خسارات را شاهد باشیم.
منبع: اولین کنفرانس بین المللی ساخت و ساز شهری در مجاورت گسل های فعال
